Oυκρανία, το τέλος της μετασοβιετικής ουτοπίας

Οι τεράστιες εκτάσεις που γεννιέται το σιτάρι που θρέφει την Ευρώπη είναι το trademark της Ουκρανίας. Το κίτρινο χρώμα, που ταυτόχρονα αντικατοπτρίζει τον ήλιο αλλά και τη μελαγχόλια την ίδια στιγμή.

Είναι η διαδρομή που έκαναν τις τελευταίες ημέρες οι πολίτες της, που βρέθηκαν από την ηρεμία στο σοκ, από την ειρήνη στον πόλεμο. Η ίδια η ηγεσία τους βρέθηκε εντελώς εκτός κάθε ουσιαστικής προετοιμασίας, πλήρως αιφνιδιασμένη και πολλαπλώς ανέτοιμη σε στρατιωτικό επίπεδο.

Ο Πούτιν, καταπατώντας κάθε έννοια διεθνούς δικαίου, προέβη σε μία αποτρόπαια εισβολή που όμως είχε προετοιμάσει με κάθε λεπτομέρεια, σε διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο. Το θέατρο των επιχειρήσεων είχε επιλεγεί από το 2014 και απλά η D day ήταν η επιλογή του πατήματος της σκανδάλης.

ΝΑΤΟ, ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση δοκίμασαν μια οδυνηρή έκπληξη, ουσιαστικά είχαν μόνο τη δυνατότητα να αντιδράσουν σπασμωδικά σε αποκλειστικά οικονομικό επίπεδο, αναγκασμένοι κάθε φορά να ακολουθούν ασθμαίνοντας τα τετελεσμένα των Ρώσων.

Με την παράνομη εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία κλείνει ένας ιστορικός κύκλος 30 και πλέον ετών που εδράζεται στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η Δύση είχε όλο τον καιρό ώστε να ακολουθήσει μια μακροχρόνια πολιτική κατευνασμού αλλά και «ενσωμάτωσης» της Ρωσίας σε έναν «ενάρετο» ευρωπαϊκό κύκλο. Προτίμησε όμως, κυρίως μέσω του ΝΑΤΟ να ακολουθήσει μια πολιτική απώθησης και απομόνωσης των Ρώσων, ειδικά μέσω της ένταξης των ευρωπαίων, πρώην ανατολικών συμμάχων της στο στρατιωτικό σκέλος της ευρωατλαντικής συμμαχίας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση το ίδιο διάστημα, συνεπικούρησε το ΝΑΤΟ αφού ενέταξε αυτές τις χώρες στους κόλπους της. Η απουσία ευρωπαϊκού στρατού, η δυστοκία στην απόφαση την κρίσιμη στιγμή και η πολυπλοκότητα θεσμών, μαζί με την απόκλιση συμφερόντων των μεγάλων κρατών της Ένωσης, την καθιστούν αφοπλισμένη εν καιρώ πολέμου. Οι σπασμωδικές κινήσεις εναντίον της Ρωσίας δεν έχουν κανένα ουσιαστικό αντίκρισμα σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, ενώ ενέργειες όπως ο αποκλεισμός των Ρώσων από το διατραπεζικό σύστημα Swift δημιουργούν εύλογη ανησυχία για τις προμήθειες φυσικού αερίου και πετρελαίου.

Ο τελευταίος -και σίγουρα όχι αμελητέος- γεωπολιτικός και στρατηγικός παράγοντας της περιοχής είναι η Τουρκία. Ήλθε η ώρα της αλήθειας για τη γείτονα αφού το παιχνίδι μεταξύ S 300 και S 400 κάπου εδώ φτάνει στο τέλος του και οι ασκήσεις ασταθούς ισορροπίας μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας δεν έχουν πλέον θέση στο νέο θέατρο επιχειρήσεων. Η ευμενής ουδετερότητα δεν είναι αποδεκτή από τον αμερικανικό παράγοντα και ο Ερντογάν θα πιεστεί πολλαπλά το επόμενο διάστημα. Σε συνδυασμό με τη διαρκώς επιδεινούμενη οικονομία της και την αποτυχημένη προσέγγιση προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, κάπου σύντομα στο μέλλον διαφαίνεται το τέλος της εποχής Ερντογάν, με όλους τους κινδύνους και τη ρευστότητα που θα προκύψουν από τη διάδοχη κατάσταση.

Η Ελλάδα, ένα κράτος που προήλθε από την Επανάσταση, γνωρίζει από την πορεία της εδώ και 200 χρόνια ότι το γεγονός πως ήταν πάντα με το σωστό μέρος της Ιστορίας δεν ήταν η δικλείδα που της κατοχύρωσε κέρδη. Αυτό μπορεί να προέλθει  από την στρατιωτική της θωράκιση και την εσωτερική σύμπνοια στα θέματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής. Ο λαϊκισμός πρέπει να κρατηθεί μακριά από αυτό το πεδίο και οι αφορισμοί τύπου «όχι λεφτά για όπλα αλλά για παιδεία και υγεία» δεν έχει καμία (μα καμία) λογική, αφού δεν είναι τομείς που εφάπτονται αλλά παράλληλες κρατικές δομές υποστήριξης των εθνικών μας συμφερόντων.

Τέλος, ένα ενδιαφέρον στατιστικό: σε δημοσκόπηση του 2014 το 57% των Ρώσων λυπόταν για την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης,ενώ οι ηλικιωμένοι ήταν πιο νοσταλγικοί σε σύγκριση με τους νεότερους Ρώσους.

Το 2005, στην Ουκρανία, το 50% των ερωτηθέντων σε παρόμοια δημοσκόπηση δήλωνε ότι λυπόταν για την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.Το 2016 το ποσοστό αυτό είχε μειωθεί στο 35%.

Τα δύσκολα είναι μπροστά, όποια λύση κι αν προέλθει μετά το τέλος του εφιάλτη που ζούνε οι πολίτες της Ουκρανίας. Η γομολάστιχα που χαράζει τα σύνορα ανάμεσα σε χώρες και λαούς πρόκειται να χρησιμοποιηθεί ξανά χωρίς οι εκκρεμότητες να εκλείψουν.