Bruce Springsteen η φωνή της αθέατης Αμερικής

Ο άνθρωπος που έκανε τη μουσική πολιτική πράξη και έγινε η φωνή των αποκλεισμένων

Ο Bruce Springsteen υπήρξε πάντα κάτι περισσότερο από ένας ακόμη ροκ σταρ. Με το προσωνύμιο “The Boss”, έγινε ο τραγουδοποιός που έδωσε φωνή στην Αμερική των εργοστασίων, των χαμένων ονείρων και των κοινωνικά αποκλεισμένων. Μέσα από τις ιστορίες των τραγουδιών του, ανέδειξε τη σκληρότητα της αμερικανικής πραγματικότητας και έδωσε υπόσταση σε εκείνους που το σύστημα άφησε στο περιθώριο. Με ρίζες στην εργατική τάξη και βλέμμα στραμμένο στην κοινωνική πραγματικότητα, ο Springsteen δημιούργησε έναν δικό του κόσμο, αυτόν που δίνει το βήμα και το μικρόφωνο στους «απλούς ανθρώπους».
Οι ήρωες του Born to Run, του The River και του Darkness on the Edge of Town δεν είναι σταρ, είναι οι άνθρωποι που δε γυαλίζουν από στρας αλλά από ιδρώτα και αγωνίες. Είναι εργάτες, οικογενειάρχες, νέοι χωρίς προοπτική. Μέσα από αυτούς, ο “Boss” αποτυπώνει τη ρωγμή ανάμεσα στο αμερικανικό όνειρο και την καθημερινή αλήθεια.

“The American Dream was never meant for everyone — but everyone keeps chasing it.”

Ακολουθώντας την παράδοση των μεγάλων πολιτικών τροβαδούρων της folk, όπως ο Woody Guthrie, ο Bob Dylan, η Joan Baez, ο Springsteen κράτησε ζωντανή τη φλόγα του κοινωνικού τραγουδιού. Τα έργα του δεν είναι απλώς μουσικά, αλλά βαθιά ανθρωπιστικά μανιφέστα, που εκφράζουν την πίστη πως το τραγούδι μπορεί να γίνει εργαλείο κοινωνικής δικαιοσύνης και να αποκαταστήσει τη χαμένη αξιοπρέπεια των απλών ανθρώπων.

Στο Born in the U.S.A. (1984), που παρερμηνεύτηκε ως πατριωτικός ύμνος, ο Springsteen καταγγέλλει το αμερικανικό κράτος για την εγκατάλειψη των βετεράνων του Βιετνάμ. Στα Darkness on the Edge of Town (1978) και The River (1980) καταγράφει την ανεργία, τη φτώχεια και την απελπισία των οικογενειών που παλεύουν να κρατηθούν όρθιες μέσα σε μια κοινωνία που υπόσχεται όνειρα αλλά μοιράζει αδιέξοδα. Οι ήρωές του είναι οι «ξεχασμένοι» , άνθρωποι εγκλωβισμένοι στην καθημερινή επιβίωση, αλλά με βλέμμα στραμμένο στον ήλιο.

Η φωνή του είναι ανθρωπιάς και αντίστασης. Από τους εργάτες του “Youngstown” και τους αποκλεισμένους ασθενείς απόAIDS στο “Streets of Philadelphia”, μέχρι τα θύματα αστυνομικής βίας στο “American Skin (41 Shots)”, ο Springsteen στάθηκε με ευαισθησία απέναντι σε όσους πληγώνονται από τις κοινωνικές διακρίσεις και τη βία της εξουσίας. Η μουσική του είναι γεμάτη θυμό, αλλά και ελπίδα, θυμίζοντας πως η αξιοπρέπεια είναι μια πράξη αντίστασης.

Η ματιά του γίνεται πιο ώριμη στο Nebraska (1982), ένα άλμπουμ σχεδόν εξομολογητικό, ερμηνευμένο με ψυχή και κιθάρα. Ο Springsteen απογυμνώνει τη μουσική και αφήνει τους στίχους να μιλήσουν για τη βία, τη φτώχεια και τη μοναξιά. Το “Atlantic City” και το “Highway Patrolman” σκιαγραφούν μια Αμερική σε ηθική και οικονομική κατάρρευση , μια ηγεσία που μοιάζει να έχει ξεχάσει τους ανθρώπους της.

Η πολιτική διάσταση του έργου του κορυφώνεται στο The Ghost of Tom Joad (1995), ένα από τα πιο δυνατά κοινωνικά τραγούδια της σύγχρονης μουσικής. Εμπνευσμένος από το μυθιστόρημα Τα Σταφύλια της Οργής του John Steinbeck, ο Springsteen αναβιώνει το πνεύμα της Μεγάλης Ύφεσης και το συνδέει με τη σύγχρονη Αμερική των ανισοτήτων. Ο ήρωας Tom Joad γίνεται σύμβολο της αδικίας και της διαχρονικής μάχης για δικαιοσύνη.Στο Nebraska και το The Ghost of Tom Joad, ο Springsteen με μία ακουστική κιθάρα δίνει ωμή εικόνα καθημερινών δυστυχιών. Οι στίχοι του δεν ζητούν απλώς δικαιοσύνη, την απαιτούν. Εμπνευσμένος από τον Steinbeck και τη Μεγάλη Ύφεση, φέρνει στο προσκήνιο τη σύγχρονη φτώχεια, την αποξένωση, την απουσία ελπίδας. Το 2014, η συνεργασία του με τον Tom Morello (Rage Against the Machine) έδωσε νέα μορφή στο “The Ghost of Tom Joad”, μετατρέποντας τον ψίθυρο σε κραυγή. Από folk εξομολόγηση έγινε ροκ μανιφέστο. Μια μουσική έκρηξη που συνοψίζει όλα όσα πρεσβεύει ο Springsteen, πάθος, συνείδηση, συλλογική ευθύνη και γίνεται κραυγή για τον άνθρωπο που «ακόμη περιμένει δικαιοσύνη».

Σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα, το τραγούδι παραμένει επίκαιρο. Στην Αμερική του Donald Trump, η σκληρή μεταναστευτική πολιτική, οι κοινωνικές διακρίσεις και η άνοδος του εθνικισμού έκαναν το «φάντασμα του Tom Joad» να επιστρέψει πιο ζωντανό από ποτέ. Ο Springsteen στάθηκε απέναντι σε αυτή τη ρητορική του φόβου, υπενθυμίζοντας ότι η αληθινή πατρίδα είναι η αλληλεγγύη.

Η τυφλή πίστη σε ηγέτες, ή σε οτιδήποτε άλλο, θα σε σκοτώσει.

Δεν υπήρξε ποτέ απλώς μουσικός. Είναι ο χρονικογράφος της αθέατης Αμερικής, ο άνθρωπος που κατέγραψε την ψυχή μιας κοινωνίας που αγωνίζεται να επιβιώσει και να ελπίσει. Μέσα από τα τραγούδια του, υπενθυμίζει ότι η πολιτική δεν βρίσκεται ούτε στις κάλπες ούτε στα μεγάλα λόγια, βρίσκεται στις ζωές των ανθρώπων που «περνούν σιωπηλά δίπλα μας και έχουν κάτι να πουν». Στα λυπημένα μάτια που ποτέ δε λένε ψέματα και απλώνουν το χέρι δειλά σε καστανοπράσινες θέες και δειλές ακροάσεις.

Έγινε καθρέφτης της κοινωνίας, Ερμήνευσε τις ζωές των απλών ανθρώπων, τα προδομένα πιστεύω, τα απατηλά όνειρα, τη σιωπηλή αξιοπρέπεια όσων παλεύουν καθημερινά να σταθούν όρθιοι μέσα στην κοινωνική ανισότητα. Από τα εργοστάσια του New Jersey έως τα σκοτεινά μοτέλ της ερημιάς, η μουσική του έγινε η φωνή εκείνων που κανείς δεν άκουγε. Πενήντα χρόνια μετά την πρώτη του εμφάνιση, ο Springsteen παραμένει αυθεντικός, επιβεβαιώνοντας ότι η τέχνη μπορεί να είναι μέρος της αλλαγής και να αγγίζει την επικαιρότητα όπως η πολιτική ανά καιρούς αδυνατεί.